کارکرد های تمدنی نظریه جسمانی بودن حدوث نفس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: استادیار، گروه دایرة المعارف، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران

2 استاد، گروه فلسفه، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران

چکیده

تمدن مجموعه‌ای از نظام‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و .. است که در آن انسان ها بر اساس جهان بینی خویش به دنبال رشد مادی و معنوی در جهت غایات مطلوب هستند. تمدن سازی نیازمند تعیین اولویت ها است. کدام یک از این نظام ها در اولویت اصلاح قرار دارند؟ ادعای مقاله حاضر این است که بر اساس نظریه حدوث جسمانی نفس، اصلاح و ترمیم روابط اقتصادی در اولویت است. زیرا بر اساس نظریه جسمانیةالحدوث بودن نفس، نفس بر اثر استکمال همین مادة بدنی ایجاد شده و تکوین آن از مواد و عناصر همین عالم است. از سوی دیگر، بر اساس دیدگاه صدر المتألهین هفت چیز در اختلاف اغراض و اهداف انسان ها دخیل است: طینت، وضعیت والدین، اختلاف در چیزی که نطفه از آن تکون می‌یابد، اختلاف در تغذیه، اختلاف احوال آنها در تأدیب، وجود معلم خصوصی، اختلاف در میزان تلاش در تزکیة نفس. اولین عامل، طینت انسان است که بسیار وابسته به اقتصاد خانواده است که از چه راهی کسب و کار خود را دنبال می‌کند. همچنین عامل سوم و چهارم نیز به امر مهم اقتصاد پرداخته است. نتیجه اینکه اگر حدوث نفس از جسم آغاز می شود و عوامل اقتصادی و تغذیه طیب و حلال در ماده و نطفه انسانی تأثیر گذار است، اقتصاد خرد و کلان جامعه علی رغم اصیل نبودن پایه است. چنانکه ریشه هبوط و انحطاط تمدن نیز در حوزه اقتصاد نهفته است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
ابن خلدون، عبدالرحمن بن‏ محمد(1362)، مقدمه ابن خلدون، تهران: استقلال.
ابن‌سینا(1383)، پنج رساله، با مقدمه و حواشی و تصحیح از دکتر احسان یارشاطر،‏ چاپ دوم، همدان: دانشگاه بوعلی‌سینا.
الحر العاملی، محمد‌بن‌حسن(1414ق)، وسائل الشیعة، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، قم،
الحمیری البغدادی، ابو العباس عبدالله(1413ق)، قرب الاسناد، قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
دورانت، ویل(1370)، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام، احمد بطحایی و خشایار دیهیمی، تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
دورانت، ویل(1390)، مشرق زمین گاهواره تمدن، ترجمه احمد آرام، تهران: علمی فرهنگی.
دهخدا، علی اکبر(1377)، لغت نامه، زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر سید جعفر شهیدی، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
سبزواری،(ملا) هادی بن مهدی(1981م)، «تعلیقات»، در: الحکمة المتعالیة، نوشته محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی(ملاصدرا)، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
شریفی، محمود، زینالی، سیدحسین، احمدیان، محمود، مدنی، سیدمحمود(1415ق)، موسوعة کلمات الامام الحسین علیه السلام، قم: دارالمعروف.
صدرالمتألهین(1360الف)، اسرار الآیات، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
صدرالمتألهین(1360ب)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
صدرالمتألهین(1981م‏)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث.
صدرالمتألهین(1361)، العرشیة، تصحیح غلامحسین آهنی، تهران: ‏انتشارات مولی‏.
صدرالمتألهین(‏1354)، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
صدرالمتألهین(1366)، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق محمد خواجوی، چاپ دوم، قم: انتشارات بیدار.
صدرالمتألهین(1381)، کسر الاصنام الجاهلیة، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
صدرالمتألهین(1302ق‏)، مجموعة الرسائل التسعة، تهران: بیجا.
صدرالمتألهین(‏1363)، مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح از محمد خواجوی، تهران: موسسه تحقیقات فرهنگی.
صدوق، محمد‌بن‌علی ابن‌بابویه(1387)، توحید، تحقیق سیدهاشم حسینی تهرانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
صدوق، محمد‌بن‌علی ابن‌بابویه(1361)، معانی الاخبار، تحقیق علی اکبر غفاری، قم: انتشارات اسلامی.
صدوق، محمد‌بن‌علی ابن‌بابویه(1404ق)، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، چاپ دوم، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عمید، حسن(1389)، فرهنگ فارسی عمید، تهران: راه رشد.
فارابی، (ابونصر) محمد بن محمد،(1995م)، آراء اهل المدینه الفاضله و مضاداتها، تصحیح علی بوملحم، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
فیاضی، غلامرضا(1389)، علم النفس فلسفی، تحقیق و تدوین محمدتقی یوسفی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی(ره).
کلینی، محمد‌بن‌یعقوب(1407ق)، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
مطهری، مرتضی(1372)، مجموعه آثار استاد شهید مطهرى‏، قم: صدرا.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان(1413)، الأمالی، قم: انتشارات کنگره جهانى شیخ مفید.
یوکیشی، فوکوتساوار(1379)، نظریه تمدن، ترجمه چنگیز پهلوان، تهران: نشر گیو.