بازتاب مفهوم مقاومت در سیره سیاسی- اجتماعی امام کاظم علیه‌السّلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه قرآن و حدیث، دانشکده معارف اسلامی و الهیات، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران

2 دانشجوی مقطع دکتری قرآن و حدیث، دانشکده معارف اسلامی و الهیات، دانشگاه امام صادق علیه السّلام، تهران، ایران

چکیده

مسئله مقاومت راهبرد هوشمندانه امامان معصوم علیهم‌السّلام در مواجهه با طواغیت دوران بوده و در زندگانی اجتماعی امام کاظم (علیه‌السلام) نمود بارزتری دارد. حاکمیت آن زمان استراتژی سرکوب شدید ایشان و یاران، محاصره اقتصادی و در عرصه سیاسی نیز دور نگه‌داشتن ایشان از معادلات جهان اسلام را در پیش گرفته بود. در این میان لازم بود تا امام کاظم علیه‌السّلام راهبرد مناسبی را مناسب با فضای اختناق آن دوران اتخاذ نمایند. بالطّبع ایشان یا باید سیاست تسلیم و سازش با طواغیت و کناره‌گیری از ارزش‌های دینی را پیش ‌می‌گرفتند و یا عزتمندانه در مقابل تحمیل خواسته‌های دشمن به مقاومت می‌پرداختند که صفحات تاریخ اسلام گواه مقاومت ایشان در مقابل خلفای جور بنی‌العباس با تحمل تمامی مشاقّ و ملالت‌هاست و اساسا صفحات تاریخ، تقریبا از گزارش حیاتی ایمن و آسوده و به دور از دلهره نسبت به ائمه علیهم‌السّلام خالی است. بدین‌ترتیب هدف این تحقیق تبیین و صورتبندی راهبرد مقاومت امام کاظم علیه‌ا‌لسّلام در قبال چنین رویکردهایی است که از جانب حکومت جور آن زمان اعمال می‌گردید. با پژوهشی که به روش توصیفی-تحلیلی از لابه‌لای مطالعه‌ی سیره آن جناب علیه‌السّلام برآمد مشخص گردید که مقاومت ایشان متناسب با شرایط سیاسی جامعه در دو محور مقاومت ایجابی و سلبی شکل گرفت. مقاومت ایجابی بیشتر در قالب مقاومت علمی، ابراز عدم مشروعیت حکومت، نفوذ در دستگاه حاکمیت، تجدید یاد و خاطره سیدالشهداء علیه‌السّلام به عنوان سمبل مقاومت، مقاومت اقتصادی، رویارویی فرهنگی و حمایت از جنبش‌های انقلابی به صورت غیرمستقیم بود. مقاومت سلبی ایشان نیز عمدتاً در دو محور اقتصادی و سیاسی در قالب اعتمادزدایی از حاکمیت طواغیت زمان و در مدار راهبردهایی که نظام سلطه را به چالش می‌کشید طرح‌ریزی و استوار شده بود. مقاومت ایشان گرچه تشنج‌آفرینی فعالیت‌های بی‌پروا و بی‌پرده را نداشت، اما هرگز رنگ و بوی قشری و نمادین به خود نگرفت و در بی‌پشتوانه ساختن سلطه حکمرانان فاجر به شدت مؤثر افتاد و از این جهت میدان‌داری مبارزه سلبی با جباران دوران در چهره قهرمان و مقاوم ایشان انعکاس یافت و همین امر شخصیت ایشان را در دوران مبارزه ممتاز نموده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reflection of the concept of resistance in the socio-political life of Imam Kazim (a.s.)

نویسندگان [English]

  • Meysam Motiee 1
  • Morteza Soltani 2
1 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Studies, Faculty of Islamic Studies and Theology, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
2 PhD student in Quran and Hadith Studies, Faculty of Islamic Studies and Theology, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The issue of resistance was the intelligent strategy of the infallible Imams (a.s.) in confronting the tyranny of the era and it is more evident in the social life of Imam Kazim (a.s.). they either had to adopt a policy of submission and compromise with the tyrants and abandon religious values, or they had to resist with dignity the imposition of the enemy's demands. The pages of Islamic history bear witness to their resistance against the caliphs of the Abbasid Caliphate, enduring all hardships and hardships.Basically, the pages of history are almost empty of reports of a safe and comfortable life, free from anxiety, for the Imams (peace be upon them).
Thus, the purpose of this research is to explain and formulate Imam Kazim's (peace be upon him) resistance strategy against such approaches that were being implemented by the government of that time.
Through a descriptive-analytical research conducted through the study of the life of the Holy Prophet (peace be upon him), it was determined that his resistance was formed in two axes: positive and negative resistance, in accordance with the political conditions of the society.
Positive resistance was more in the form of scientific resistance, expressing the illegitimacy of the government, influencing the ruling apparatus, renewing the memory of Sayyid al-Shohada (peace be upon him) as a symbol of resistance, economic resistance, cultural confrontation, and supporting revolutionary movements indirectly. Their negative resistance was also mainly planned and established in two economic and political axes in the form of discrediting the tyrannical rule of the time and in the orbit of strategies that challenged the system of domination. Although their resistance lacked the convulsiveness of reckless and undisguised activities, it never took on a partisan or symbolic tone and was extremely effective in undermining the rule of the wicked rulers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Kazim (peace be upon him)
  • resistance
  • perseverance
  • political character
  • social character

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 21 تیر 1404
  • تاریخ دریافت: 25 فروردین 1404
  • تاریخ بازنگری: 03 خرداد 1404
  • تاریخ پذیرش: 18 خرداد 1404
  • تاریخ انتشار: 21 تیر 1404