مدل مفهومی تحزب براساس منظومه فکری آیت الله خامنه ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار،گروه حقوق، الهیات و معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد، تاریخ انقلاب اسلامی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران.

چکیده

تحزب به‌عنوان یکی از عناصر کلیدی نظام‌های سیاسی، کارکردهای متفاوتی در چارچوب‌های فکری و ایدئولوژیک مختلف دارد. در اندیشه اسلامی، برخلاف مدل‌های متداول غربی که مبتنی بر رقابت برای کسب قدرت هستند، حزب نهادی برای سازماندهی، هدایت اجتماعی و تقویت همبستگی سیاسی و فرهنگی محسوب می‌شود. این پژوهش با بهره‌گیری از روش نظریه داده‌بنیاد و تحلیل کیفی بیانات آیت‌الله خامنه‌ای طی سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۴۰۳، به ارائه یک مدل مفهومی از تحزب مطلوب در گفتمان انقلاب اسلامی پرداخته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در نگاه ایشان، تحزب مطلوب بر چهار رکن اساسی استوار است: 1) انسجام و استقلال تشکیلاتی، ۲) فراتر بودن از رقابت‌های انتخاباتی و داشتن نقش آگاهی‌بخش، ۳) برخورداری از هویت ایدئولوژیک اسلامی و ۴) ایفای نقش تربیتی و معرفتی در جامعه. همچنین، این پژوهش تفاوت‌های بنیادین میان الگوی تحزب اسلامی و تحزب رایج در نظام‌های غربی را بررسی کرده و نشان داده است که احزاب در چارچوب انقلاب اسلامی، علاوه بر ایفای نقش سیاسی، باید به‌عنوان ابزار پیشبرد عدالت اجتماعی و بسترساز تمدن نوین اسلامی عمل کنند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که به‌کارگیری این مدل مفهومی می‌تواند به اصلاح ساختارهای حزبی موجود در کشورهای اسلامی و تبیین چارچوبی بومی برای مشارکت سیاسی مبتنی بر ارزش‌های اسلامی کمک کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The conceptual model of partisanship according to Ayatollah Khamenei's ideological system

نویسندگان [English]

  • mostafa montazeri 1
  • moghadaseh valinezhad 2
1 Assistant Professor, Department of Law, Theology and Islamic Studies, Faculty of Humanities, Golestan University, Gorgan, Iran
2 Master's student, History of the Islamic Revolution, Golestan University, Gorgan, Iran
چکیده [English]

Partisanship, as one of the key elements of political systems, serves different functions within various intellectual and ideological frameworks. In Islamic thought, unlike common Western models that are based on competition for power, a political party is considered an institution for organization, social guidance, and the strengthening of political and cultural solidarity.This study employs the Grounded Theory method and a qualitative analysis of the statements of Ayatollah Khamenei from 1979 to 2024 to present a conceptual model of desirable partisanship within the discourse of the Islamic Revolution. The research findings indicate that, in his view, desirable partisanship rests on four fundamental pillars:Organizational Cohesion and Independence,Transcending Electoral Competition and Assuming an Awareness-Raising Role, Possessing an Islamic Ideological Identity, Playing an Educational and Epistemic Role in Society. Additionally, this study examines the fundamental differences between the Islamic model of partisanship and the prevalent Western models of political parties, demonstrating that within the framework of the Islamic Revolution, parties must not only fulfill a political role but also serve as instruments for advancing social justice and laying the groundwork for a new Islamic civilization.The results suggest that applying this conceptual model can help reform existing party structures in Islamic countries and establish an indigenous framework for political participation based on Islamic values.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic partisanship
  • grounded theory
  • Ayatollah Khamenei
  • political parties
  • new Islamic civilization
  • conceptual model
  1. تمامی بیانات استفاده شده از ایشان در این پژوهش از فیش های تحزب سایت(KHAMENEI.IR) استخراج شده است.

    1. بیانات رهبر معظم انقلاب در خطبه‌های نماز جمعه تهران؛20/11/1368
    2. بیانات رهبر معظم انقلاب در خطبه‌های نماز جمعه تهران؛ 10/01/1369
    3. بیانات رهبر معظم انقلاب در بیانات در دیدار ائمه‌ جمعه‌ سراسر کشور؛ 07/03/1369
    4. بیانات رهبر معظم انقلاب در بیانات در دیدار جمعی از مدیران و کارکنان معاونت سیاسى سازمان صدا وسیماى جمهورى اسلامى ایران، 21/12/1369
    5. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای هیأت مرکزی نظارت بر انتخابات مجلس؛ 04/12/1370
    6. بیانات رهبر معظم انقلاب در جلسه پرسش و پاسخ با جوانان در دومین روز از دهه فجر (روز انقلاب اسلامی و جوانان)؛ 13/11/1377
    7. بیانات رهبر معظم انقلاب در جلسه پرسش و پاسخ مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی؛ 04/12/1377
    8. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از مسئولان وزارت آموزش و پرورش‌؛26/04/1381
    9. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از دانشجویان قزوین؛ 26/09/1382
    10. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اقشار مختلف مردم‌؛ 25/03/1384
    11. بیانات رهبر معظم انقلاب در جمعی از دانشجویان استان کرمان؛ 19/02/1384
    12. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اساتید و دانشجویان در دانشگاه علم و صنعت‌؛ 24/09/1387
    13. بیانات رهبر معظم انقلاب در جمع ۱۱۰ هزار بسیجی در روز عید غدیر؛04/09/1389
    14. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار دانشجویان کرمانشاه؛ 24/7/1390
    15. بیانات رهبر معظم انقلاب در مراسم بیست‌ و چهارمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله)؛ 14/3/1392

    ب) منابع فارسی و عربی

    • اخوان کاظمی، بهرام(1388)،«حزب و تحزب در اندیشه اسلامی»، مطالعات اسلامی فقه و اصول، سال41، شماره 1/82، صص11-42
    • استراوس، آنسلم و کوربین، جولیـت(1385)، اصـول روش تحقیـق کیفـی: نظریـه مبنـایی، رویه ها و شیوه ها،بیـوک محمـدی. تهـران، پژوهشـگاه علـوم انسـانی و مطالعـات فرهنگی. چ2
    • بادامچیان، اسدالله(1388)، آنچه درباره حزب و تشکل باید بدانیم ، تهران: اندیشه ناب.
    • بخارایی زاده،سید مهدی(1397)، «جایگاه احزاب در کشورهای توسعه یافته»، فصلنامه علمی حقوقی قانون یار، دوره دوم ، شماره پنجم، صص274-297.
    • خامنه ای،سیدعلی(1387)،گفتاری در وحدت حزب و تحزب،قم:موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان.

     https://library.tebyan.net/fa/91878/ گفتاری-در-وحدت-و-تحزب

    • دهخدا، علی‌اکبر(1390)، لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
    • راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۲ق)،  المفردات فی غریب القرآن ،بیروت: دارالمعرفه.
    • طباطبائی، محمدحسین (۱۴۱۷ق)، تفسیر المیزان،قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج
    • طباطبائی، محمدحسین (۱۴۱۷ق)، تفسیر المیزان ، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج16.
    • عمید، حسن(1391)، فرهنگ عمید، تهران: انتشارات امیرکبیر.
    • غفاری، ابوالفضل، آل غفور، سیدمحمدتقی(1398)، «مولفه های تحرب مطلوب برای تقویت مشارکت سیاسی فعال در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه علمی پژوهشی سیاست متعالیه، سال 7، شماره 27،صص187-210.
    • فخر رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰ق)، التفسیر الکبیر ،بیروت: دارالکتب العلمیة، ج29.
    • کریمی، سعید(1380)، رسانه و راه های تقویت مشارکت مردم در صحنه های سیاسی و اجتماعی، قم: زلال کوثر، چ دوم.
    • مجتبی زاده، علی، لیالی، محمدعلی(1392)، جریان شناسی سیاسی(نگاهی به احزاب، گروه ها و جریان های سیاسی در ایران معاصر)، قم: نشرمعارف.
    • مجلسی، محمدباقر(1403ق)، بحارالانوار، ج 18، بیروت:موسسه وفا،ج18،کتابخانه نور.
    • مجلسی، محمدباقر(1403ق)، بحارالانوار، ج 18، بیروت:موسسه وفا،ج23،کتابخانه نور.
    • منصوریان، یزدان(1386)، گراندد تئوری چیست و چه کاربردی دارد، ویـژه نامـه همـایش علم اطلاعات و جامعه اطلاعاتی. اصفهان: دانشگاه اصفهان
    • مهرابی، امیر حمزه؛ خنیفر، حسین؛ امیری، علی نقی؛ زارعی متین، حسن و جندقی، غلامرضا، (بهار و تابستان 1390)، « معرفی روش شناسی نظریه داده بنیاد برای تحقیقات اسلامی»، مدیریت فرهنگ سازمانی، سال 9، شماره 23، صص5-30.

    ج) منابع انگلیسی

    Burke, E. (1770). Thoughts on the cause of the present discontents ، London: J. Dodsley.

    Crystal, D. (2008). A dictionary of linguistics and phonetics , Wiley-Blackwell.

    Downs, A. (1957). An economic theory of democracy , Harper & Row.

    Duverger, M. (1951). Political parties: Their organization and activity in the modern state ، Methuen.

    Glaser, B. and Strauss, A. (1967), “The Discovery of the Grounded Theory:Strategies for Qualitative Research”, New York

    Harper, D. (2021). Online etymology dictionary. Retrieved from : www.etymonline.com

    Heywood, A. (2019). Politics (5th ed., p. 153). Palgrave Macmillan.

    Oxford English Dictionary. (2020). Oxford dictionary of English (3rd ed.). Oxford University Press.

دوره 4، شماره 13 - شماره پیاپی 13
بهار 1404
اردیبهشت 1404
صفحه 39-69
  • تاریخ دریافت: 04 آبان 1403
  • تاریخ بازنگری: 18 فروردین 1404
  • تاریخ پذیرش: 01 اردیبهشت 1404
  • تاریخ انتشار: 09 اردیبهشت 1404