تبیینی از نیاز تمدنی جامعه اسلامی به تربیت رسانه ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری ادبیات، دانشگاه بوعلی همدان، همدان، ایران

2 دکترای ارتباطات، پژوهشگر، دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام، تهران، ایران

چکیده

موضوع سواد رسانه‌ای بیش از چند دهه است که مورد توجه جوامع غربی قرار گرفته و به عنوان یک دانش تخصصی در مراکز علمی مورد بحث است. هدف این پژوهش بررسی وضعیت سواد رسانه‌ای در ایران و اشکالات وارد به رویکرد آموزش‌محور در این زمینه است. سوال اصلی پژوهش این است که آیا سواد رسانه‌ای برای جامعه اسلامی مکفی است؟ رویکرد تربیت رسانه‌ای چه تمایزی نسبت به سواد رسانه‌ای دارد؟ روش انجام این پژوهش کیفی است. داده‌های مورد مطالعه پژوهش از منابع کتابخانه‌ای و مقالات علمی – پژوهشی معتبر جمع آوری می‌شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که رویکرد سواد رسانه‌ای موجود در جامعه ایرانی سه ایراد اساسی دارد: 1- تمرکز بر امر شناخت و آموزش محور بودن 2- محوریت داشتن امر رسانه در آن و 3- تمرکز بر فرد برای مواجهه با آسیب‌های رسانه‌ای. پژوهش حاضر رویکرد «تربیت رسانه‌ای» را به عنوان رویکردی تربیتی-تمدنی در جامعه اسلامی پیشنهاد می‌کند. تربیت رسانه‌ای «پویشی آزادانه و آگاهانه برای به فعلیت رساندن فطریات انسان در جهان اشباع از رسانه‌ها با محوریت نهاد خانواده است که هدف نهایی آن، تحقق کمال وجودی انسان و رسیدن به قرب الهی است». سه مؤلفه اصلی 1- رشد دهنده بودن 2- خانواده محور بودن و 3- جامع‌نگر بودن به عنوان اصلی‌ترین مؤلفه‌های تربیت رسانه‌ای مورد بحث قرار می‌گیرد. در پایان نیز ضرورت رویکرد تربیت رسانه‌ای در نگاه تمدنی تذکر داده می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An explanation of the Islamic society’s civilizational need for media literacy education

نویسندگان [English]

  • Mohsen Ahmadi 1
  • Mohmmadhosain Shahabadi 2
1 Ph.D. in Literature, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
2 PhD in Communications, Researcher, Imam Hussein University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The topic of media literacy has been the focus of Western societies for several decades and is discussed as a specialized knowledge in academic centers. The aim of this research is to examine the state of media literacy in Iran and the criticisms of the education-focused approach in this field. The main question of the research is whether media literacy is sufficient for the Islamic society. What distinguishes the media education approach from media literacy? The method of this research is qualitative. The data for this study are collected from library sources and reputable scientific research articles. The results of the research indicate that the existing media literacy approach in Iranian society has three fundamental flaws: 1- Focus on cognition and being education-oriented, 2- The centrality of media in it, and 3- Focus on the individual to deal with media harms. The present research suggests the “media education” approach as an educational-civilizational approach in Islamic society. Media education is “a free and conscious endeavor to actualize human instincts in a world saturated with media, centered around the institution of the family, with the ultimate goal of achieving human existential perfection and attaining divine proximity.” Three main components, 1- Being developmental, 2- Family-centeredness, and 3- Holistic view, are discussed as the most important elements of media education. In conclusion, the necessity of the media education approach in a civilizational perspective is also noted.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Media Literacy
  • Media Education
  • Cyberspace
  • Family
  • Growth
امام خمینی روح الله (1374) صحیفه نور، تهران: مؤسسه حفظ و نشر آثار امام خمینی (ره)
باقری، خسرو (1399) فیلسوف تربیت، تهران: شرکت سهامی افست
باکینگهام دیوید (1389) آموزش رسانه‌ای، ترجمه حسین سرافراز، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)
بهشتی سیدمحمد (1378) شناخت از دیدگاه قرآن، تهران: نشر بقعه
بهشتی سیدمحمد (1393) شناخت از دیدگاه فطرت، تهران: نشر روزنه
پاتر جیمزدبلیو (1400) سواد رسانه‌ای، ترجمه احسان شاه قاسمی ، تهران: جهاد دانشگاهی
تهرانی مجتبی (1391) ادب الهی، دوره 5 جلدی، تهران: مؤسسه انتشاراتی مصابیح الهدی
جمشیدی مهدی (1402) مواجهه با مسئله فضای مجازی در منطق انقلابی، پاسدار اسلام، شماره 483 و 484
خامنه ای سیدعلی (1398) طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، تهران: صهبا
رحیمی طالخونچه غلامرضا، تقی پور فائزه، اعتباریان خوراسگانی اکبر (1399) طراحی الگوی فرآیند تربیت رسانه‌ای در مدارس  مدیریت مدرسه دوره هشتم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 60 – 41
سلطان محمدی، عطیه؛ پورسید آقایی، زهرا سادات (1402) آسیب‌شناسی پدیدارشناسانه هویت جنسیتی دختران نوجوان در فضای مجازی، فرهنگ مشاوره و روان درمانی، تابستان 1402 - شماره 54
سلیم حجت، طباخی ممقانی جواد ، بابایی رامین  (1400) تربیت رسانه‌ای؛ کارکرد ویژه رسانه‌های جمعی اسلامی (مقاله پژوهشی حوزه)، اسلام و علوم اجتماعی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 101 – 123
شکرخواه یونس (1385) مجله رسانه، 1385، شماره 68
طباطبایی محمدحسین (1374) ترجمه تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی
طباطبایی محمدحسین (1388) بررسی‌های اسلامی، قم: بوستان کتاب
عظیمی‌خباز فرنوش (1400) تربیت رسانه‌ای: ویژه‌ی دانشجویان علوم تربیتی، چاپار: تهران
غفاری حسین (1400) نامه باران 8، مبانی تربیت رسانه‌ای، تهران: مؤسسه باران
فاطمی سید محمد (1397) تربیت رسانه‌ای در عصر اطلاعات و چالش‌های فرآروی آن، پویش در آموزش علوم انسانی سال سوم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۱۱) 18 – 36
قراگزلو محمد، (1382) چیستی فرهنگ و تمدن، اطلاعات سیاسی اقتصادی بهمن و اسفند ۱۳۸۲ شماره ۱۹۷ و ۱۹۸
گلکاری سمیه، آیتی محسن، رستمی نژاد محمدعلی، تقی زاده عباس (1401) الگوی برنامه درسی تربیت رسانه‌ای دانشجو معلمان بر اساس نظریه داده بنیاد، مطالعات آموزشی و آموزشگاهی دوره یازدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۱) 7 – 38
میربخش سیما، سلطانی فر محمد، نصیری بهاره (1401) گفتمان‌های حاکم بر آموزش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در ایران، دین و ارتباطات، سال بیست و نهم، بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۶۱) 254 - 223
نامه باران 9 (1400) تربیت رسانه‌ای در شش ساحت تربیتی، تهران: مؤسسه باران
نصیری معصومه (1396)، سواد رسانه‌ای و خانواده، تهران: انتشارات پشتیبان
هایدر یوتا، سوندین اولاف (1402)  سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی، ترجمه لیلا نیرومند، مهدی فروتن، تهران: همشهری
European Commission (2007), Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, A European approach to media literacy in the digital environment, COM(2007) 833 final.
UNESCO, IFAP, IFLA (2012). The Moscow Declaration on Media and Information Literacy. Available at: https://www.ifla.org/files/assets/information-literacy/publications/moscow-declaration-on-mil-en.pdf. Accessed 20.09.2018.
دوره 4، شماره 13 - شماره پیاپی 13
بهار 1404
اردیبهشت 1404
صفحه 171-195
  • تاریخ دریافت: 17 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 17 بهمن 1403
  • تاریخ پذیرش: 21 اسفند 1403
  • تاریخ انتشار: 01 اردیبهشت 1404