نهادهای علمی شیعیان امامیه در پنج قرن نخست هجری و نقش آن‌ها در تمدن اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: دانشجوی دکترا، گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 گروه تاریخ دانشکده علوم انسانی دانشگاه پیام نور تهران ایران

چکیده

امامان شیعه(ع) برای ترویج معارف اسلامی، آموزه‌های دینی و غیردینی ‌را در هر مکان و زمانی که مقدور بود، به پیروانشان آموزش می‌دادند. نظام آموزشی بـه عنـوان بخـشی از سـاختار تمـدن اسـلامی، موتـور محـرک و ظرفیتساز شکل گیری و تعالی فرهنگ و تمدن اسلامی را برعهده دارد؛ اما باتوجـه بـه انتقـاداتی کـه نسبت به غیرفعال بودن نظام آموزشی امامیه و دستاوردهای آن درسده های نخستین اسلامی وجـود دارد، ضمن دفاع از وجود آن باید به نقش آن در ظرفیتسازی فرهنگ و تمدن اسـلامی پرداخت. این که شیعیان در تأسیس مراکز علمی وام‌دار دیگران بوده‌اند و یا نو‌آوری به‌خرج داده‌اند، مسئله‌ای است که این مقاله با هدف بررسی تأثیر این مراکز در تمدن اسلامی طی سده‌های نخست هجری به آن می‌پردازد. نویسندگان با رویکرد «توصیفی ـ تحلیلی» و با روش کتابخانه‌ای در صدد پاسخگویی به این سئوال هستند که نهادهای علمی و آموزشی شیعیان درپنج قرن نخست چه نقش و جایگاهی در تمدن اسلامی داشته‌اند؟
به نظر میرسد که شیعیان به‌دلیل نیاز به تعلیم آموزه‌ها و مبانی اعتقادیشان در یک گسترة جغرافیایی غیرشیعی، باتکیه توانسته‌اند در عرصه علم‌آموزی و تحقیقات علمی، حـضور فعـالی پیدا کرده و از طریق پایه‌گذاری مراکز علمی نام‌آور، فعالیت‌های نوآورانه علمی در جهان اسلام را توسعه داده و حیات و هویت فرهنگی و تمدنی تشیع را تداوم بخشند.

کلیدواژه‌ها