راهبردهای ارتباطی برای تحقق تمدن نوین اسلامی ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم ارتباطات، دانشگاه صدا و سیما، تهران، ایران

2 پژوهشگر پژوهشکده شهید صدر، دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام

3 استادیار، گروه فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

چکیده

هدف ترسیم‌شده نظام جمهوری اسلامی ایران، رسیدن به تمدن نوین اسلامی است. امری که بارها از سوی رهبر معظم انقلاب (مدظله‌العالی) بر آن تأکید شده و همواره خواستار توجه به افق تمدنی و برنامه‌‌ریزی راهبردی برای تحقق آن بوده‌‌اند. از مهمترین راهبردهایی که در تحقق تمدن باید پی‌جویی شود، راهبردهای ارتباطی و رسانه‌ای است. در نگاه دینی ملاک حقیقی تکامل و پیشرفت، زمینه‌سازی برای تقرب فردی و اجتماعی به‌‌ سوی خداوند متعال است. بر این مبنا، نظام ارتباطی مؤثر نیز تابع بهبود شاخص‌هایی نظیر بالا رفتن سرعت انتقال یا سهولت در برقراری ارتباط نخواهد بود. پدیده‌ای که به‌‌ویژه در دهه‌های اخیر با تحولات عظیم فناوری‌های ارتباطی و سلطۀ جهانی رسانه‌‌های مدرن، عملاً حرکت به سمت افق تمدنی اسلامی و ایرانی را با چالش‌هایی مواجه کرده است. این جستار در پی طرح این پرسش است که جمهوری اسلامی ایران در این شرایط و در مسیر حرکت و ایجاد تمدن نوین، چه باید بکند، و تلاش نموده تا از طریق تحلیل مضمون آثار علمی و مکتوب صاحب‌نظران این حوزه، چند راهبرد ارتباطی پیشینی را برای نزدیک شدن به این آرمان ارائه نماید تا حکمرانی رسانه‌ای کشور با اتخاذ و اجرایی کردن این راهبردها، برهم زننده نظم ارتباطی نظام سلطه و محقق‌کننده ارتباطات تمدن‌‌ساز اسلامی باشد. برخی راهبرد‌های پیشنهادی مانند «نفی بت‌بودگی فناوری‌های نوین ارتباطی» جنبۀ سلبی دارند، و برخی دیگر همچون «تنظیم‌‌گری همگرای نظام رسانه‌ای»، «تقویت مهارت های شنیداری» و «مبنا قرار دادن انسان‌‌شناسی به‌جای منطق ریاضی در ارتباطات» جنبۀ ایجابی دارند.

کلیدواژه‌ها


اسلامی تنها، اصغر. (1398). رابطه فقه ارتباطات و تمدن اسلامی. قابل دسترس در: www.vasael.ir
اسماعیلیان، ملیحه و ناظمی، امیر. (1397). ارائه الگویی برای نهاد تنظیم‌گر رسانه‌های نوین صوتی‌ تصویری بر پایۀ روش تصمیم‌گیری پابرجا. مطالعات راهبردی سیاست‌‌‌‌گذاری عمومی، (26)، 136-119.
اخوان کاظمی، بهرام. (1378). راهبردهای اعتلای تمدن و فرهنگ اسلامی و تضمین امنیت فرهنگی، فصلنامه مطالعات راهبردی، (3)، 75-104.
آوینی، سید مرتضی. (1368 الف). جذابیت در سینما (قسمت اول). سوره اندیشه، (4)، 45-42.
آوینی، سید مرتضی. (1368 ب). جذابیت در سینما (قسمت دوم). سوره اندیشه، (5 و 6)، 38-40.
آوینی، سید مرتضی. (1369). رمان، سینما و تلویزیون. سوره اندیشه، (19 و 20)، 35-32.
آوینی، سید مرتضی. (1389). آینه جادو (جلد اول). تهران: نشر واحه.
بابایی، محمد. (1395). تمدن‌سازی بر بستر رسانه بررسی نقش رسانه در زمینهسازی تحقق تمدن نوین اسلامی با تاکید بر گفتمان‌سازی و پویش فراگیر رسانه‌ای. سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در علوم انسانی، 513405 https://civilica.com/doc/
باهنر، ناصر. (1382). به سوی تعریفی دوباره ناصر باهنر: درباره کارکردهای رسانه‌‌‌‌ای نماز جمعه. سوره اندیشه، (5)، 19-17.
باهنر، ناصر. (1387). رسانه سنتی، رسانه مدرن (مصاحبه‌کننده: مجتبی جانباز). رواق هنر و اندیشه، (22)، 62-59.
بودریار، ژان. (1389). جامعۀ مصرفی: اسطوره‌‌‌‌ها و ساختارها (ترجمۀ پیروز ایزدی). تهران: ثالث.
بهمنی، محمد. (1394). راهبردها و راهکارهای فرهنگی تحقق تمدن زمینه‌ساز. پژوهش‌های مهدوی، دوره4 (14)، 5-22.
پُستمن، نیل. (1388). زندگی در عیش، مردن در خوشی، زوال فرهنگ در بستر عشرت؛ در عصر رسانههای تصویری (ترجمه دکتر صادق طباطبائی). تهران: اطلاعات.
ترکمان، محسن و پورسینا، میترا. (1396). راه‌های مهار و تربیت قوه خیال بر مبنای حکمت اسلامی. پژوهش‌‌‌‌های فلسفی کلامی، (73)، 64-46.
خامنه‌‌‌‌ای، سید علی. (1384). بیانات در دیدار روحانیان و مبلغان در آستانه‌ی ماه محرم.
خامنه‌‌‌‌ای، سید علی. (1391). بیانات در دیدار با جمعی از مسئولان و دست‌اندرکاران جشنواره‌ی مردمی فیلم عمار.
خامنه‌‌‌‌ای، سید علی. (1394). بیانات در دیدار ائمه جمعه سراسر کشور.
خامنه‌‌‌‌ای، سید علی. (1395). بیانات در دیدار ائمه جماعات مساجد استان تهران.
خامنه‌‌‌‌ای، سید علی. (1396). بیانات در دیدار طلاب حوزه‌های علمیه استان تهران.
داوری اردکانی، رضا. (1391). آیا جهان مجازی، همان مثل افلاطونی است؟ تأملی در نسبت تفکر، فرهنگ و فناوری اطلاعات (این متن برگرفته از سـخنرانی دکـتر‌ رضا‌ داوری اردکانی در کانون اندیشه جوان می‌باشد و توسط خود ایشان اصلاح و ویرایش‌ نشده‌ است). سوره اندیشه، (62 و 63)، 126-123.
طاهرزاده، اصغر. (1387). گزینش تکنولوژی از دریچه توحیدی. اصفهان: لب المیزان.
طاهرزاده، اصغر. (1389). تمدن زایی شیعه. اصفهان: لب المیزان.
طاهرزاده، اصغر. (1393). فرهنگ مدرنیته و توهّم. اصفهان: لب المیزان.
عبدالملکی، هادی؛ نظامی‌پور، قدیر و عشایری، طاها. (1397). نظریه گذار تمدنی به مثابه راهبردی برای تحقق تمدن نوین اسلامی با تاکید بر بیداری اسلامی. مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره اول (1)، 115-151.
غفاری هشجین، زاهد و ناصرخاکی، حسن. (1394). مولفه‌ها و راهبردهای تحقق تمدن نوین اسلامی از منظر تمدن گرایان. همایش ملی تمدن نوین اسلامی.                                                                   https://www.sid.ir/fa/seminar/viewpaper.aspx?id=79633
گنون، رنه. (1389). بحران دنیای متجدّد (ترجمه حسن عزیزی). تهران: حکمت.
محسنیان راد، مهدی. (1397). ارتباطات انسانی. تهران: سمت.
محسنیان راد، مهدی. (1385). ترویج دین از طریق تحریک عاطفه در رسانه‌‌‌‌های معاصر، در مقایسه با ترویج، مبتنی بر تعقل در صدر اسلام. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، (5)، 92-75.
مک کوایل، دنیس و ویندال، سون. (1388). مدل‌‌‌‌های ارتباطات جمعی (ترجمه گودرز میرانی). تهران: طرح آینده.
مولانا، حمید. (1395). چالش‌های تمدن اسلامی و مسئلۀ «ارتباطات» در جهان اسلام (گزارش اولین نشست مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی)، قابل دسترس در: www.bou.ac.ir
مهدی ‌‌‌‌زاده، سجاد. (1394). الگوی ارتباطات انسانی مطلوب در فرهنگ اسلامی. دین و سیاست فرهنگی، (5)، 120-99.
میرباقری، سید محمدمهدی. (1393). بینش تمدنی (تقریری از کلام اجتماعی حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدمهدی میرباقری با تألیف و تقریر حسین مهدی‌زاده). قم: کتاب فردا.
ناظمی، امیر و اسماعیلیان، ملیحه. (1394). بررسی چالش‌‌‌‌های کلیدی در مقررات گذاری رسانه‌های صوتی تصویری آینده. پژوهش‌‌‌‌های ارتباطی، (83)، 122-105.
ناظمی قره‌باغ، سید مهدی. (1399). بررسی علل گرایش نوجوانان به سلبریتی‌های مجازی/ نسل رسانه را تنها گذاشته‌ایم. قابل دسترس در: www.farsnews.ir
وجدانی، فاطمه. (1398). اصول ارتباطات میان فردی بر اساس دیدگاه علامه حلی و استخراج دلالت‌‌‌‌های تربیتی آن. مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، (25)، 146-123.
ویندال، سون؛ سیگنایزر، بنو و اولسون، جین تی. (1397). کاربرد نظریه‌‌‌‌های ارتباطات (ترجمه علیرضا دهقان). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
Braun, V. & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.
Namey, E., Guest, G., Thairu, L. & Johnson, L. (2007). Data Reduction Techniques for Large Qualitative Data Sets. In Guest G. & MacQueen K. M. (Eds.), Handbook For Team-Based Qualitative Research (Pp. 137-162), United Kingdom: AltaMira Press.
دوره 1، شماره 2 - شماره پیاپی 2
فصلنامه تابستان
مرداد 1401
صفحه 61-87
  • تاریخ دریافت: 21 فروردین 1401
  • تاریخ بازنگری: 25 خرداد 1401
  • تاریخ پذیرش: 07 شهریور 1401
  • تاریخ انتشار: 01 مرداد 1401